Zo werkt interoperabiliteit in de gezondheidszorg

Dankzij interoperabiliteit in de zorg kunnen systemen gegevens met elkaar delen, deze veilig opslaan en zorgen dat zorgverleners, patiënten, verzekeringsmaatschappijen en volksgezondheidsinstanties deze gegevens kunnen inzien.

Healthcare Information and Management Systems Society (HIMSS) definieert interoperabiliteit in de gezondheidszorg als "het vermogen van verschillende informatiesystemen, apparaten en applicaties om data op een gecoördineerde manier te openen, uit te wisselen en te gebruiken, zowel binnen organisatorische, regionale en nationale grenzen als daarbuiten, voor tijdige en naadloze draagbaarheid van informatie en om de gezondheid van personen en populaties wereldwijd te optimaliseren." Open gegevensschema's en standaarden zijn van essentieel belang in interoperabiliteit en zorgen ervoor dat zorgaanbieders informatie met elkaar kunnen delen, ongeacht de gebruikte EPD-software. Deze informatie kan via meerdere kanalen (waaronder mobiele apparaten, websites en kiosken) beschikbaar worden gemaakt voor patiënten.

Oorspronkelijk waren interoperabiliteitsprojecten gericht op de systemen binnen één zorginstelling, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat door een huisarts verzamelde patiëntgegevens werden doorgestuurd naar laboratoriums en beeldvormingsafdelingen, zodat elektronische orders aan facturen en ingediende claims konden worden gekoppeld. Nu wordt er gewerkt aan interoperabele systemen die het volledige ecosysteem van de gezondheidszorg omvatten: van zorgverleners, patiënten en verzekeraars tot toezichthouders en onderzoekers – op nationaal en internationaal niveau.

Wat is interoperabiliteit?

Op basis van interoperabiliteit kunnen alle systemen in een netwerk met elkaar communiceren en zo gegevens uitwisselen, verenigen en gebruiken. Interoperabele applicaties en systemen wisselen automatisch gegevens met elkaar uit zonder de toegankelijkheid, nauwkeurigheid en veiligheid van de gegevens uit het oog te verliezen. Bij deze uitwisseling komt bovendien weinig menselijke interactie kijken. Interoperabiliteit is alleen mogelijk wanneer alle belanghebbenden – zorgorganisaties, overheden, zorgverzekeraars en andere spelers – het eens zijn over de normen, technologieën en terminologie die nodig zijn voor de uitwisseling van gegevens tussen verschillende systemen.

Wat is interoperabiliteit in de gezondheidszorg?

In de gezondheidszorg is interoperabiliteit tweeledig: enerzijds betekent het dat systemen die verschillende soorten zorggegevens bevatten data met elkaar kunnen delen ongeacht hun geografische locatie. Anderzijds zorgt het ervoor dat gegevens door zorgverleners, onderzoekers en volksgezondheidsinstanties kunnen worden gebruikt om de ervaringen van patiënten en de gezondheid van de samenleving te verbeteren. Interoperabele gezondheidssystemen hebben een eigen set normen en richtlijnen, met als doel een netwerk van gedeelde gezondheidsgegevens op te zetten zodat zorgverleners volledige, nauwkeurige patiëntgegevens kunnen inzien, ongeacht waar de patiënt eerder zorg heeft ontvangen. Een dergelijk systeem heeft tal van voordelen: clinici kunnen zowel betere beslissingen nemen als betere zorg verlenen, patiënten krijgen zeggenschap over hun gegevens en zorgopties, beleidsmakers kunnen actie ondernemen op basis van vroegtijdige waarschuwingssignalen voor gezondheidsproblemen in de samenleving en financiële teams kunnen facturen en claims snel en nauwkeurig afhandelen.

Welke gegevens worden via interoperabele zorgsystemen uitgewisseld?

In interoperabele gezondheidszorgsystemen worden allerlei soorten patiëntgegevens uitgewisseld, waaronder basisinformatie over behandelplannen, voorschriften, laboratoriumtestresultaten, demografische informatie en immunisatierecords. De meeste patiënten verwachten (of hopen) dat zij informatie met betrekking tot bezoeken, behandelplannen, medicatiegeschiedenis en immunisaties kunnen inzien via interoperabele zorgsystemen. Leiders in de gezondheidszorg en overheden hebben echter een grotere visie. Zij willen graag dat demografische informatie (zoals etniciteit, leeftijd en taal), genetische aanleg, allergieën en communicatie tussen zorgverleners worden uitgewisseld. Volgens onderzoek van het Amerikaanse ministerie voor volksgezondheid zal een gestandaardiseerde manier waarop gedetailleerde informatie (bv. levensstijlpatronen zoals voedselkeuzes en roken) wordt verzameld helpen om ongelijkheden in de gezondheidszorg bloot te leggen en om gepersonaliseerde interventies door zorgaanbieders mogelijk te maken.

Voornaamste conclusies

• Interoperabiliteit beschrijft de standaarden, processen, organisatiestructuren en technologieën die in een netwerk van systemen nodig zijn, waarbij gegevens veilig worden gedeeld en alleen door bevoegde personen kunnen worden ingezien.
• Een doel van interoperabiliteit in de gezondheidszorg is om clinici de volledige geschiedenis van patiënten te bieden zodat zij betere zorg kunnen verlenen en de kosten kunnen verlagen.
• Voor interoperabiliteit moeten barrières op het niveau van organisaties, afdelingen en systemen en op nationaal niveau worden doorbroken.

Inzicht in interoperabiliteit in de gezondheidszorg

Een van de grootste uitdagingen in de gezondheidszorg is het ontwikkelen van een elektronisch patiëntdossier (EPD) waarin niet de zorgverlener, maar de patiënt centraal staat. Iemands medische voorgeschiedenis is waarschijnlijk over verschillende EPD-systemen van meerdere zorgverleners verspreid, waardoor clinici moeilijk een nauwkeurig en volledig beeld krijgen. Dat leidt er op zijn beurt toe dat het moeilijk wordt om goed gefundeerde beslissingen over behandelingen te nemen. Voor volksgezondheidsinstanties en medische onderzoekers zijn de uitdagingen nog groter, omdat de records die nodig zijn voor onderzoek naar nationale gezondheidstrends en de ontwikkeling van nieuwe behandelingen in duizenden afzonderlijke systemen op vele locaties staan. Nieuw overheidsbeleid, nieuwe organisatorische processen en nieuwe technologieën zijn essentieel om de informatiestroom binnen en tussen organisaties in goede banen te leiden en tegelijkertijd te voldoen aan relevante privacyregels.

In de VS omvatten interoperabele zorgsystemen zowel uitwisselingssystemen voor gezondheidsinformatie, die medische informatie van verschillende afdelingen binnen een zorgsysteem samenbengen, als Qualified Health Information Networks (QHIN's), die gegevens op nationaal niveau delen. Het uiteindelijke doel is een uniform, wereldwijd gezondheidsnetwerk dat niet alleen betere zorg op patiëntniveau mogelijk maakt, maar waarmee bovendien onderzoekers en volksgezondheidsinstanties uitdagingen op het gebied van de volksgezondheid in een vroeg stadium kunnen identificeren en aanpakken. "Waarom bestaat er wel een wereldwijde financiële database die je volledige krediethistorie kent, maar geen wereldwijde database voor de gezondheidszorg?" Dat vraagt Larry Ellison, oprichter en CTO van Oracle, zich af. "Na een ongeluk weet het ziekenhuis wel je financiële gegevens, maar niet dat je allergisch bent voor penicilline."

Waarom is interoperabiliteit belangrijk in de gezondheidszorg?

Wanneer gegevens tussen patiënten, zorgverleners, verzekeraars en maatschappelijke organisaties in de gezondheidszorg worden uitgewisseld, wordt de gezondheidszorg efficiënter en kosteneffectiever, maar belangrijker nog: de zorg- en gezondheidsresultaten worden verbeterd. CommonWell Health Alliance, een leveranciersneutraal platform met 34.000 zorgaanbieders en 231 miljoen patiënten, geeft zorgverleners bijvoorbeeld toegang tot een landelijk netwerk van uitgebreide patiëntgegevens – dus méér dan alleen de gegevens van één instelling of systeem – met als doel de coördinatie van zorg en gezondheidsresultaten in de Verenigde Staten te verbeteren.

Wat zijn de vier niveaus van interoperabiliteit in de gezondheidszorg?

Healthcare Information and Management Systems Society (HIMSS) definieert de vier onderstaande niveaus van interoperabiliteit in de gezondheidszorg, waarvan sommige nu al met de beschikbare technologieën kunnen worden behaald, terwijl andere alleen in de toekomst met nieuwe technologische en organisatorische procesinnovaties kunnen worden gerealiseerd. Deze niveaus beschrijven het gegevensuitwisselingsschema en de standaarden waarmee gegevens in het hele ecosysteem van de gezondheidszorg kunnen worden gedeeld, ongeacht welke applicaties of leveranciers worden gebruikt. Elk niveau bouwt voort op het vorige.

Voordelen van interoperabiliteit in de zorg

Het belang van gegevensuitwisseling tussen zorgbedrijven kan niet voldoende worden benadrukt. Voor sommige patiënten kan het letterlijk het verschil tussen leven en dood betekenen. Organisaties moeten inzien dat samenwerken belangrijker is dan met elkaar concurreren. Alleen dan kunnen ze er echt voor zorgen dat clinici de benodigde informatie voorhanden hebben om de best geïnformeerde medische beslissingen te nemen en dat patiënten toegang krijgen tot een volledig en nauwkeurig overzicht van hun zorgtraject om hen te helpen gezond te blijven of te worden. Tegelijkertijd moeten volksgezondheidsinstanties beter inzicht in de gezondheid van de samenleving en mogelijkheden voor gerichte zorg krijgen, hebben verzekeringsmaatschappijen nauwkeurige gegevens nodig om facturen te verwerken en risico's te beperken en moeten onderzoekers nieuwe manieren vinden om ziekten te voorkomen en te genezen. Lees verder voor meer informatie over de voordelen van interoperabiliteit in de gezondheidszorg.

Uitdagingen voor interoperabiliteit in de zorg

De vooruitgang op het gebied van interoperabiliteit is veelbelovend voor de kwaliteit, efficiëntie en kosteneffectiviteit van de gezondheidszorg, maar dat betekent niet dat er geen uitdagingen zijn die moeten worden overwonnen. Leveranciers van gezondheidstechnologie, zorgverleners, verzekeraars, patiënten en wet- en regelgevers spelen allemaal een rol bij het aanpakken van deze uitdagingen, en alleen door samen te werken wordt gezondheidsinformatie direct beschikbaar. Hoewel experts begrijpen dat betere interoperabiliteit in de gezondheidszorg tot betere resultaten voor patiënten en de zorg als geheel zal verbeteren, staan ze voor talloze uitdagingen bij het koppelen van heterogene systemen met ongekende hoeveelheden gegevens. Lees verder voor meer informatie.

• Gebrek aan standaardisatie: HL7 FHIR maakt een volgende stap mogelijk in het delen van gegevens via moderne API's en het internet op basis van normen. Hoewel steeds meer spelers in de branche hiermee aan de slag gaan, moeten nog meer leveranciers van gezondheids-IT, ziekenhuizen en overheidsorganisaties meedoen.
• Zorgen rond databeveiliging en privacy: vanwege toegankelijkere patiëntgegevens moeten organisaties procedures instellen om de beveiliging en privacy van die gegevens te waarborgen, ongeacht of deze in hun eigen datacenters of in die van hun cloudserviceproviders staan, en ongeacht of de gegevens met andere stakeholders worden gedeeld op grond van de toepasselijke regels voor gegevensbescherming. Onderzoek in het Journal of Medical Internet Research schetst een beeld van de manieren waarop zorgaanbieders, ziektekostenverzekeringen en clearinginstellingen op het gebied van gezondheidszorg gegevens kunnen delen onder de Health Insurance Portability and Accountability Act (HIPAA), vooral als het gaat om het delen van gegevens met patiënten zelf. De introductie van autonome digitale gezondheidssystemen helpt de beveiliging en privacy te waarborgen, aangezien systemen automatisch worden geconfigureerd en patiëntgegevens automatisch worden bijgewerkt zonder dat er handmatige taken aan te pas komen die fouten en beveiligingsrisico's kunnen veroorzaken.
• Gefragmenteerde systemen en datasilo's: sommige clinici beschouwen het delen van patiëntgegevens met onderzoekscentra als een concurrentienadeel. Datasilo's bestaan zelfs binnen één zorgorganisatie, bijvoorbeeld wanneer een afdeling een specialistisch EPD gebruikt dat niet aan het EPD van een andere afdeling is gekoppeld. Om de interoperabiliteit te verbeteren, moeten zorgverleners en onderzoekers zich erop toeleggen gegevens met elkaar te delen en moeten overheidsinstanties niet alleen normen vaststellen, maar er ook op toezien dat ze worden nageleefd. Er zijn zelfs zorginstellingen die nog steeds geen EPD-systemen gebruiken. Instellingen voor geestelijke gezondheid lopen bijvoorbeeld vaak achter op ziekenhuizen vanwege verouderde privacywetten die vereisen dat die zorgaanbieders hun dossiers gescheiden houden.
• Beperkt budget en beperkte middelen: de financiële en technische middelen die nodig zijn om een modern, interoperabel gezondheidssysteem te implementeren, kunnen een enorme uitdaging zijn voor ziekenhuizen en andere zorgorganisaties die al krap bij kas zitten. Hoewel het verleidelijk kan zijn om digitale modernisering uit te stellen, lopen zorgbedrijven die dit doen het risico dat dit op de lange termijn toch duurder uitpakt, omdat ze met beveiligingsproblemen te maken krijgen, geen beslissingen op basis van gegevens kunnen nemen en clinici opzadelen met tijdrovende handmatige gegevensinvoertaken.
• Technische complexiteit en belemmeringen voor interoperabiliteit: een van de grootste struikelblokken voor interoperabiliteit is het gebruik van meerdere incompatibele EPD-systemen, die datasilo's en dubbele, onvolledige of onnauwkeurige patiëntendossiers kunnen veroorzaken. Hierdoor kunnen identificatiefouten optreden, met slechtere patiëntenzorg en lagere inkomsten vanwege geweigerde claims tot gevolg. Een andere uitdaging op het gebied van interoperabiliteit is eenrichtingsverkeer bij gegevensoverdrachten. Uit onderzoek van het Amerikaanse Office of the National Coordinator for Health Information Technology (ONC) blijkt dat 48% van de ziekenhuizen gegevens met andere organisaties deelt, maar zelf geen gegevens ontvangt. Nog andere obstakels zijn verouderde technologieën die communicatie tussen zorgverleners in de weg staat en het gebrek aan standaardisatie rond gegevensindelingen in de gezondheidszorg.
• Governance en beleid rond interoperabiliteit: omdat interoperabiliteit op nationaal niveau in de VS steeds beter wordt, steken daar zorgen de kop op over informatieblokkering – praktijken waardoor digitale patiëntgegevens moeilijker kunnen worden ingezien, uitgewisseld of gebruikt. Als reactie hierop werd de 21st Century Cures Act aangenomen om het delen van gegevens te stimuleren tussen onderzoekers die door de Amerikaanse National Institutes of Health worden ondersteund en om de privacybescherming voor onderzoeksvrijwilligers te verbeteren. De wet omvat acht uitzonderingen waar informatieblokkering is toegestaan, bijvoorbeeld in het geval van privacy- en systeembeveiligingsproblemen. Sinds eind 2023 legt het Office of Inspector General van het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid sancties op aan organisaties die informatie blokkeren, met een boete van maximaal 1 miljoen dollar per overtreding. Het ministerie geeft prioriteit aan klachten over handelingen die patiënten (mogelijk) schade berokkenen, gevolgen kunnen hebben voor de zorgverlening en financieel verlies kunnen veroorzaken voor federale gezondheidszorgprogramma's of andere entiteiten.
• Volledigheid, kwaliteit en integriteit van gegevens: dankzij nieuwe interoperabiliteitsfuncties kunnen clinici de meest relevante patiëntgegevens bovenaan het scherm markeren in de vorm van waarschuwingsbalken, bijvoorbeeld voor allergieën, huidige voorschriften en belangrijke diagnosen. Dit zorgt voor minder ruis door een overdaad aan gegevens. In de toekomst kunnen artsen en verpleegkundigen patiëntendossiers gemakkelijker bijwerken met digitale spraakherkenningstools, waardoor de klinische werklast wordt verlicht. Sommige van deze tools zullen op AI gebaseerde beslissingsondersteuning bevatten en mee naar klinische afspraken luisteren, contextuele vervolgacties voorstellen en het EPD van de patiënt automatisch bijwerken. Naarmate er meer patiëntgegevens tussen zorgverleners worden uitgewisseld, wordt het ook moeilijker om patiëntrecords aan de juiste persoon te koppelen – hoe meer organisaties records via verschillende systemen met elkaar delen en hoe meer patiëntgegevens op verschillende locaties worden gegenereerd, hoe ingewikkelder dit wordt. Een aantal zorgorganisaties ondersteunt de Match IT Act van 2024, waarin is bepaald dat er een Amerikaanse norm voor het koppelen van patiënten moet worden opgesteld en waaronder een klinische kwaliteitsmeting wordt ingevoerd voor het percentage goed gekoppelde patiënten. Volgens het Lown Institute was meer dan 20% van de stents die tussen 2019 en 2021 bij Medicare-patiënten werden geplaatst overbodig, wat 2,44 miljard dollar heeft gekost. Uit een ander onderzoek dat in de National Library of Medicine werd gepubliceerd, bleek dat 76% van de chirurgische patiënten met ongecompliceerde acute aandoeningen onnodige bloedonderzoeken ondergaan.

Interoperabiliteit in de gezondheidszorg en naleving van de regelgeving

Voor weinig sectoren zijn de wetten en regels zo streng als voor de gezondheidszorg. Logisch ook, want de risico's van systeemstoringen kunnen een drastische impact op de levens van patiënten hebben. Zorgorganisaties hebben nood aan degelijke programma's, beleidsregels en procedures voor de naleving van de wet- en regelgeving (met name voor behandelingsgebieden met een hoog risico) en aan trainingsprogramma's die alle medewerkers op hun verantwoordelijkheden wat betreft deze naleving wijzen. Een voorbeeld hiervan is het vrijwillige programma van het ONC, dat IT-ontwikkelaars in de gezondheidszorg testtools en -procedures biedt. Hiermee kunnen zij aantonen dat ze fundamentele functies voor logboekregistratie, beveiliging en het delen van gegevens inbouwen in de softwaremodules van het EPD.

Een basis voor interoperabiliteit dankzij Oracle

De op open systemen gebaseerde producten voor interoperabiliteit van Oracle Health bieden clinici toegang tot relevante informatie uit meerdere bronnen, zowel binnen het gezondheidssysteem als van externe partijen, zoals de CommonWell Health Alliance en andere gezondheidsuitwisselingsplatformen.

Oracle Cloud Infrastructure (OCI) is ontwikkeld om alle soorten werkbelasting in de gezondheidszorg aan te kunnen, van verouderde applicaties tot moderne AI-services. Met Oracle Health Seamless Exchange worden externe en interne patiëntgegevens aan elkaar gekoppeld voor een allesomvattend zorgdossier van een patiënt, ongeacht de bron. Het bevat functionaliteit om dubbele informatie te verwijderen en gegevens in een vereenvoudigde workflow aan te bieden, waardoor zorgverleners niet meer overweldigd raken door een teveel aan informatie. Bovendien kunnen zorgorganisaties externe partijen als betrouwbare bron aanduiden, zodat die rechtstreeks in het lokale record mogen schrijven en clinici minder tijd aan het verzamelen van informatie hoeven te besteden en meer tijd bij patiënten kunnen doorbrengen.

Veelgestelde vragen over interoperabiliteit in de gezondheidszorg

Wat is een voorbeeld van interoperabiliteit?

Interoperabiliteit tussen zorgsystemen helpt ervoor te zorgen dat zorgverleners actuele patiëntgegevens kunnen inzien, ongeacht waar een patiënt wordt behandeld. Neem het voorbeeld van iemand die op vakantie onwel wordt vanwege een bijwerking van voorgeschreven medicatie en bewusteloos naar het ziekenhuis wordt gebracht. Bij echte interoperabiliteit kunnen clinici in dat ziekenhuis de volledige medische voorgeschiedenis van de patiënt inzien, ongeacht welk EPD de primaire zorgaanbieder van de patiënt gebruikt.

Wat houdt interoperabiliteit in?

In interoperabele systemen kunnen gegevens automatisch worden gedeeld, ongeacht wie de fabrikant van een systeem is.

Hoe maakt interoperabiliteit het verschil in het werk van een verpleegkundige?

Interoperabele gezondheidszorgsystemen zorgen ervoor dat verpleegkundigen altijd eenvoudig toegang tot patiëntgegevens hebben wanneer zij hun taken uitvoeren. Een verpleegkundige kan bijvoorbeeld een dossier openen om de vaccinatiestatus, medicaties en de redenen voor eerdere bezoeken aan een zorginstelling van een patiënt te bepalen, en dat allemaal nog voordat de verpleegkundige de patiënt heeft gesproken.