Veritabanı tanımlandı

Veritabanı genellikle bir bilgisayar sisteminde elektronik olarak depolanan yapılandırılmış bilgi veya veriden oluşan düzenli bir koleksiyondur. Veritabanı genellikle bir veritabanı yönetim sistemi (DBMS) ile kontrol edilir. Veri ve DBMS ve aynı zamanda bunlarla ilişkili uygulama yazılımları bir araya getirildiğinde sıklıkla yalnızca veritabanı olarak kısaltılan veritabanı sistemi olarak ifade edilir.

Günümüzde operasyonda kullanılan en yaygın veritabanı türlerindeki veri genellikle işlemeyi ve veri sorgulamayı verimli hale getirmek üzere bir dizi tablodaki satırlarda ve sütunlarda modellenir. Böylece veri kolayca erişilebilir, yönetilebilir, değiştirilebilir, güncellenebilir, kontrol edilebilir ve organize edilebilir hale getirilir. Çoğu veritabanında veri yazma ve sorgulama için yapılandırılmış sorgu dili (SQL) kullanılır.

Yapılandırılmış Sorgu Dili (SQL) nedir?

SQL verileri sorgulamak, değiştirmek ve tanımlamak ve aynı zamanda erişim kontrolü sağlamak üzere neredeyse tüm ilişkisel veritabanlarında kullanılan bir programlama dilidir. SQL ilk olarak 1970'li yıllarda Oracle'ın büyük katkıları ile IBM'de geliştirilmiş ve daha sonra SQL ANSI standardı uygulanmış ve SQL IBM, Oracle ve Microsoft gibi şirketlerden pek çok uzantının temelini atmıştır. SQL günümüzde oldukça yaygın bir şekilde kullanılsa da yeni programlama dilleri geliştirilmeye başlandı.

Veritabanının evrimi

Veritabanları, 1960'lı yılların başlarında ortaya çıkmalarından bu yana radikal bir evrim sürecinden geçmiştir. Hiyerarşik veritabanı gibi navigasyonel veritabanları (ağaç benzeri bir modeli temel alır ve yalnızca bir kaynaktan çoklu alıcıya doğru ilişkiye olanak sağlar) ve ağ veritabanı (çoklu ilişkilere olanak sağlayan daha esnek bir model), verileri depolamak ve değiştirmek üzere kullanılan orijinal sistemlerdi. Bu ilk sistemler kolay olsa da esnekti. 1980'li yıllarda ilişkisel veritabanları popüler oldu ve ardından 1990'lı yıllarda nesne odaklı veritabanları ortaya çıktı. Daha yakın bir zamanda ise, internetin büyümesine ve yapılandırılmamış verilerin daha hızlı bir şekilde işlenmesine duyulan ihtiyaca yanıt olarak NoSQL veritabanları kullanılmaya başlandı. Günümüzde ise bulut veritabanları ve kendi kendini yöneten veritabanları veri toplama, depolama, yönetme ve kullanma konusunda çığır açıyor.

Bir veritabanı ve elektronik tablo arasındaki fark nedir?

Hem veritabanları hem elektronik tablolar (ör. Microsoft Excel) bilgi depolamak için uygun yöntemlerdir. Aralarındaki temel farklar şu şekilde sıralanabilir:

• Veri toplama ve değiştirme yöntemi
• Verilere erişebilen kişiler
• Depolanabilecek veri miktarı

Elektronik tablolar orijinal olarak tek kullanıcı için tasarlanmış olup özellikleri bu amacı yansıtmaktadır. Muazzam düzeyde karmaşık veri manipülasyonuna ihtiyaç duymayan tek veya az sayıda kullanıcı için harika bir seçenektir. Diğer yandan veritabanları ise çok daha yüksek miktarda, kimi zaman devasa miktarlarda bilgi koleksiyonlarını barındırmak üzere tasarlanmıştır. Veritabanları, oldukça karmaşık bir mantık ve dil kullanımıyla aynı anda birden fazla kullanıcının hızlı ve güvenli bir şekilde verilere erişmesine ve veri sorgulamasına olanak sağlar.

Veritabanı türleri

Çok sayıda farklı veritabanı türü bulunur. Belirli bir kurum için en iyi veritabanı, söz konusu kurumun verileri nasıl kullanmayı amaçladığına bağlı olarak değişiklik gösterir.

• İlişkisel veritabanları. İlişkisel veritabanları 1980'li yılların sonlarında piyasada hakimiyet kazandı. İlişkisel veritabanındaki öğeler, sütunlar ve satırlardan oluşan bir tablo kümesi şeklinde organiza edilir. İlişkisel veritabanı teknolojisi, yapılandırılmış bilgilere en verimli ve esnek şekilde erişme olanağını sağlar.
• Nesne odaklı veritabanları. Nesne odaklı bir veritabanındaki bilgiler, tıpkı nesne odaklı programlamada olduğu gibi nesneler biçiminde temsil edilir.
• Dağıtılmış veritabanları. Dağıtılmış veritabanı, farklı yerlerde bulunan iki veya daha fazla dosyadan oluşur. Veritabanı, farklı ağlara yayılan ya da aynı fiziksel konumda yer alan birden fazla bilgisayarda depolanabilir.
• Veri ambarları. Merkezi bir veri havuzu olan veri ambarı, özel olarak hızlı sorgulama ve analiz amaçlarıyla tasarlanmış bir veritabanı türüdür.
• NoSQL veritabanları. Bir NoSQL veya ilişkisel olmayan veritabanı yapılandırılmamış ve yarı yapılandırılmış verilerin depolanmasına ve değiştirilmesine olanak tanır (veritabanına girilen tüm verilerin nasıl düzenleneceğini tanımlayan ilişkisel veritabanının aksine). NoSQL veritabanları, web uygulama yazılımlarının daha yaygın ve daha karmaşık hâle gelmesi ile birlikte popülerlik kazandı.
• Grafik veritabanları. Grafik veritabanı, verileri birimler ve birimler arasındaki ilişkiler açısından depolar.
• OLTP veritabanları. OLTP veritabanı, birden fazla kullanıcı tarafından çok sayıda işlemin gerçekleştirilmesi için tasarlanmış hızlı ve analitik bir veritabanıdır.

Günümüzde onlarca veritabanı türü kullanılmaktadır. Daha az yaygın olan diğer veritabanları bilimsel, finansal ya da diğer işlevlere özel olarak tasarlanmıştır. Farklı veritabanı türlerine ek olarak, bulut ve otomasyon gibi radikal ilerlemeler ve teknoloji geliştirme yaklaşımlarındaki değişiklikler veritabanlarının rotasını yepyeni yerlere çeviriyor. En yeni veritabanlarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Açık kaynak veritabanları. Açık kaynak veritabanı sistemi, kaynak kodu açık kaynak olan bir sistemdir. Bu tür veritabanları SQL veya NoSQL veritabanları olabilir.
• Bulut veritabanları. Bir bulut veritabanı özel, genel veya hibrit bulut bilgi işlem platformunda bulunan yapılandırılmış veya yapılandırılmamış bir veri koleksiyonudur. İki tür bulut veritabanı modeli bulunur: geleneksel ve servis olarak veritabanı (DBaaS). DBaaS sayesinde yönetim görevleri ve bakım işlemleri servis sağlayıcı tarafından gerçekleştirilir.
• Çoklu model veritabanı. Çoklu model veritabanları, farklı veritabanı türlerini tek bir entegre arka uçta buluşturur. Buna göre çeşitli veri türlerini içerebilirler.
• Belge/JSON veritabanı. Belge odaklı bilgilerin depolanması, alınması ve yönetilmesi için tasarlanan belge veritabanları, verileri satırlar ve sütunlar yerine JSON biçiminde depolamak için modern bir yöntem sunar.
• Kendi kendini yöneten veritabanları. En yeni ve en ezber bozan veritabanı türü, kendi kendini yöneten veritabanları (aynı zamanda otonom veritabanları olarak bilinir), geleneksel olarak veritabanı yöneticileri tarafından gerçekleştirilen ince ayar, güvenlik, yedekleme, güncelleme ve diğer rutin yönetim görevlerini otomatikleştirmek üzere makine öğreniminden yararlanan bulut tabanlı çözümlerdir.

Veritabanı yazılımı nedir?

Veritabanı yazılımı dosya ve kayıt oluşturmayı, veri girişini, veri düzenlemeyi, güncellemeyi ve raporlamayı kolay hale getirerek veritabanı dosyalarını ve kayıtları oluşturmak, düzenlemek ve muhafaza etmek için kullanılır. Yazılım veri depolama, yedekleme ve raporlama, çok erişimli denetleme ve güvenlik de sağlar. Hırsızlık olayları artığından, güçlü veritabanı güvenliği günümüzde özellikle önem kazanmıştır. Veritabanı yazılımı bazen "veritabanı yönetim sistemi" (DBMS) olarak da adlandırılmaktadır.

Veritabanı yazılımı veri yönetimini daha kolay hale getirir ve kullanıcıların yapılandırılmış bir forma veri depolamalarına ve sonra buna erişmelerine olanak tanır. Genellikle veri oluşturmaya ve yönetmeye yardımcı olan bir grafiksel arayüzdür ve bazı durumlarda kullanıcılar veritabanı yazılımı kullanarak kendi veritabanlarını oluşturabilir.

Veritabanı yönetim sistemi (DBMS) nedir?

Veritabanları tipik olarak veritabanı yönetim sistemi (DBMS) olarak bilinen kapsamlı bir veritabanı yazılım programını gerektirir. DBMS, veritabanı ve son kullanıcıları ya da programlar arasında bir arayüz işlevi görerek kullanıcıların bilgilerin nasıl organize ve optimize edildiğini yönetmesine, bilgileri almasına ve güncellemesine olanak sağlar. DBMS aynı zamanda veritabanlarına ilişkin gözetim ve kontrol faaliyetlerini kolaylaştırarak performans izleme, ince ayar ve yedekleme ve kurtarma gibi çeşitli yönetim operasyonlarının gerçekleştirilebilmesini sağlar.

Popüler veritabanı yazılımlarına ya da DBMS'lere MySQL, Microsoft Access, Microsoft SQL Server, FileMaker Pro, Oracle Database ve dBASE örnek olarak gösterilebilir.

MySQL database nedir?

MySQL, SQL tabanlı bir açık kaynak ilişkisel veritabanı yönetim sistemidir. Web uygulama yazılımları için tasarlanıp optimize edilmiştir ve tüm platformlarda çalıştırılabilir. İnternet ile yeni ve farklı gereksinimlerin ortaya çıkmasıyla birlikte MySQL, web geliştiricileri ve web tabanlı uygulama yazılımları için tercih edilen seçenek hâline geldi. Milyonlarca sorguyu ve binlerce işlemi gerçekleştirmek üzere tasarlandığından MySQL, çoklu para transferlerini yönetmesi gereken e-ticaret işletmeleri için popüler bir tercih hâline geldi. Talep üzerine esneklik, MySQL'in temel özelliğidir.

MySQL Airbnb, Uber, LinkedIn, Facebook, Twitter ve YouTube gibi dünya genelindeki başlıca web sitelerinin ve web tabanlı uygulama yazılımlarının ardındaki DBMS çözümüdür.

İş performansını ve karar vermeyi geliştirmek için veritabanları kullanma

Internet of Things ile elde edilen devasa veri koleksiyonlarının dünya genelinde yaşamlar ve sektörler üzerinde yarattığı dönüşümle günümüz işletmeleri her zamankinden daha fazla veriye erişebiliyor. Yüzünü geleceğe dönen kurumlar, birden fazla sistemden elde edilen yüksek hacimlerde verileri analiz etmek üzere temel veri depolamanın ve temel işlemlerin ötesine geçmek için artık veritabanlarından yararlanabilir. Kurumlar, veritabanı, diğer bilişim ve iş zekâsı araçlarından yararlanarak daha verimli şekilde çalışmak, daha iyi bir karar alma sürecini mümkün kılmak ve daha çevik ve ölçeklenebilir hâle gelmek üzere topladıkları verilerden yararlanabilir.

Kendi kendini yöneten veritabanı, bu özellikleri önemli ölçüde artırmaya hazırdır. Kendi kendini yöneten veritabanları maliyetli ve zaman alan manuel süreçleri otomatikleştirdiklerinden, kullanıcıların veri konusunda daha proaktif olmasına olanak sağlar. Kullanıcılar, veritabanlarını oluşturma ve kullanma konusunda doğrudan yetki sahibi olarak hem kontrol ve otonomi kazanıp hem de önemli güvenlik standartlarını koruyabilir.

Veritabanına ilişkin zorluklar

Günümüzün büyük kurum veritabanları genellikle çok karmaşık sorguları destekleyebiliyor ve bu sorgulara neredeyse anında yanıt vermeleri bekleniyor. Sonuç olarak veritabanı yöneticileri sürekli olarak performansı iyileştirmelerine yardımcı olacak çeşitli yöntemleri denemek durumunda kalıyor. Karşı karşıya kaldıkları yaygın zorlukların bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Veri hacmindeki önemli artışları özümseme. Sensörlerden, bağlı makinelerden ve düzinelerce başka kaynaktan gelen veri patlaması veritabanı yöneticilerinin şirketlerinin verilerini verimli şekilde yönetmeleri ve organize etmelerini sağlamak için çabalamalarını gerektiriyor.
• Veri güvenliğini sağlama. Günümüzde her yerde veri ihlali yaşanıyor ve hacker'lar daha yaratıcı hale geliyor. Verilerin güvende olmasını ve kullanıcıların kolayca erişebilmesini sağlamak hiç bu kadar önemli olmamıştı.
• Talebe ayak uydurmak. Günümüzün çok hareketli iş ortamında şirketler zamanında karar vermeyi desteklemek ve yeni fırsatlardan yararlanmak için verilerine gerçek zamanlı erişmeye ihtiyaç duyuyor.
• Veritabanı ve altyapı yönetimi ve bakımı. Veritabanı yöneticileri, sürekli olarak sorunlar açısından veritabanını izlemeli, önleyici bakım işlemleri gerçekleştirmeli ve yazılım yükseltmeleri ve yamaları uygulamalıdır. Veritabanları daha karmaşık hâle geldiğinden ve veri hacimleri arttığından şirketler veritabanlarını izlemek ve ince ayarları uygulamak üzere ek yetenekleri işe alma maliyetleri ile karşı karşıya.
• Ölçeklenebilirlik sınırlarını kaldırma. Bir işletmenin yaşayabilmesi için büyümesi ve şirketin veri yönetiminin de benzer şekilde büyümesi gerekir. Ancak özellikle işletme içindeki veritabanlarında veritabanı yöneticilerinin şirketin ihtiyaç duyacağı kapasite miktarını tahmin etmeleri çok zordur.

Tüm bu zorlukların üstesinden gelinmesi zaman alır ve bu durum, veritabanı yöneticilerinin daha stratejik işlevleri gerçekleştirmesini engelleyebilir.

Kendi kendini yöneten teknoloji veritabanı yönetimini nasıl geliştirir?

Kendi kendini yöneten veritabanları, geleceğin kasırgasıdır; hiçbir zorluğu ile uğraşmadan en iyi veritabanı teknolojisinden yararlanmak isteyen kurumlar için cazip bir olasılık sunar.

Kendi kendini yöneten veritabanları ince ayar, güvenlik, yedekleme, güncelleme ve diğer rutin yönetim görevleri gibi veritabanlarını yönetmek için gereken pek çok rutin görevi otomatikleştirmek üzere makine öğreniminden ve bulut tabanlı teknolojiden yararlanır. Bu el oyalayan görevlerin otomatikleştirilmesiyle veritabanı yöneticileri, daha stratejik çalışmalar gerçekleştirmek üzere zaman ayırabilir. Kendi kendini yöneten veritabanlarının kendi kendini yönetme, kendi kendine güvenlik sağlama ve kendi kendini onarma özellikleri şirketlerin verilere ilişkin güvenlik ve yönetim faaliyetlerini gerçekleştirme yöntemlerinde devrim yaratarak performans avantajları, daha düşük maliyet ve iyileştirilmiş güvenlik olanaklarını sunmaya hazırdır.

Veritabanlarının ve kendi kendini yöneten veritabanlarının geleceği

İlk kendi kendini yöneten veritabanı 2017 yılının sonlarında tanıtıldı ve çok sayıda bağımsız sektör analisti kısa süre içinde bu teknolojiyi ve bilişim üzerindeki potansiyel etkisini kabul etti.

Şubat 2018 IDC Bakış Açısı ile kendi kendini yöneten veritabanı teknolojisi, “yazılımı yönetmek için neredeyse hiç insan müdahalesi gerektirmeyen özellikleri sunmak üzere yapay zekâ ve makine öğreniminden yararlanarak kurum yazılımlarını konuşlandırması, kullanması ve yönetmesi kolay hâle getirdiği için övgülere layık görüldü.”

KuppingerCole Ocak 2018 raporunda (PDF) şu ifadelere yer verildi: “Bu yaklaşım, hem müşteriler için iş gücünü ve maliyetleri azaltma hem de dâhilî veya haricî olarak kötü niyetli faaliyetlere ve insan hatalarına karşı direnç ile veritabanlarında köklü bir iyileştirme sağlama konusunda olağanüstü potansiyel avantajlar sunuyor. Her veritabanı aynı zamanda varsayılan olarak etkinleştirilen güvenlik özelliklerini ve güvenlik alanındaki güncel en iyi uygulamalarına göre otomatik olarak yapılandırılan ilgili parametreleri kapsayacak şekilde tasarlanmıştır.”